زمان مطالعه: 6 دقیقه

روزانه هزاران خبر در مطبوعات کاغذی و همچنین سایت‌ها، اعم از پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها، منتشر می‌شود. گاهی یک خبر خیلی رک و پوست‌کنده شرکتی را هدف قرار می‌دهد و خیلی مواقع هم خوراک خبری برای گزارشی دیگر فراهم می‌کند.

برای یک شرکت، سازمان و بنگاه، رصد اخبار همچون چک کردن درجه‌ها در کابین خلبان است؛ کارشناسان روابط عمومی به مثابه مهندس پرواز به مدد رصد اخبار گویی، پارامترهای همچون شدت باد، دمای هوا، نوع ابر و… را می‌سنجند و برای گذر از دل آن آماده می‌شوند.

این مثال را با تغییراتی جزئی می‌توان به هر صنعت ریز و درشتی تعمیم داد؛ هر چند مشتریان اصلی و پر و پا قرصِ رصد اخبار از صنایع کوچک و استارتاپ‌ها تا روابط عمومی انواع شرکت‌ها و سازمان‌ها را در بر می‌گیرد.

گزارۀ واحد همچنان یک چیز است، پایش اخبار؛ در شرایطی که «بحران» اصلی‌ترین مشخصۀ آن قلمداد می‌شود، پایش و رصد اخبار گامی رو به پیش است.

اولین بنگاه های رصد اخبار

آگاهی از آنچه که دیگران می‌گویند جذابیت خود را دارد؛ شبیه حسِ فال گوش ایستادن! برای دولتمردانی از جمله جورج واشنگتن اولین رئیس جمهور ایالات متحدۀ آمریکا این حس بسیار خریدار داشت.

واشنگتن عادت داشت مطالب روزنامه‌های مخالف را بخواند، هرچند واکنشش بسیار عصبی بود تا جایی که دق و دلی‌اش را بر سر کاغذِ بخت تا خوردۀ روزنامه‌ها خالی می‌کرد!

از میانۀ قرن نوزدهم رصد اخبار روندی صنعتی به خود گرفت و پای بنگاه‌هایی به میان آمد که سر و کارشان با روزنامه‌ها بود.[1]

پیش قراول عرصۀ رصد اخبار، فردی لهستانی به نام هنری رومیک (Henry Romeike) بود که در سال 1852 اولین بنگاه عرضۀ بریده جراید را در لندن تأسیس کرد.

خیلی زود بازیگران، خوانندگان، نویسندگان و برخی صاحبان کسب و کار مشتری پر و پا قرص دفتر و دستکی شدند که جناب رومیک راه انداخته بود.

دفتر پایش اخبار شبیه به تحریریه روزنامه‌ها بود، با این تفاوت که به جای جمع‌آوری اخبار و صفحه‌آرایی، مطالب را بر اساس سفارش مشتریان می‌خواندند، می‌بریدند و روی بولتنی باز صفحه‌آرایی می‌کردند، بهتر است بگوییم می‌چسباندند.  

هنوز سی سالی از فعالیت مرد لهستانی تبار عرصۀ رصد اخبار نگذشته بود که 340 کیلومتر آن طرف‌تر، در پاریسِ 1879، آلفرد چری (Alfred Cherie) روی دست او بلند شد و شرکت «L’Argus de la presse»[2] را تاسیس کرد.

جست‌وجو دربارۀ کلمه آرگوس (Argus) ما را به اسطوره‌ای از یونان باستان رساند که در آثاری از قرن شانزدهم نیز در نقش فردی ظاهر شده بود که مسئول پاییدن افراد را بر عهده داشت.

ذکر این نکته هم جالب است که آلفرد چری خودش دستی بر آتش روزنامه نگاری داشت و مجلۀ « du Moniteur des Arts» را منتشر می‌کرد و از همین راه با هنرمندان و نقاشان فراوانی ارتباط داشت؛ مشتریان بالقوه در کسب و کار جدیدی که او راه انداخته بود.

آرگوسِ رصدگر در زمان خودش متر و معیارهایی را برای بریدن مقالات و خبرها جا انداخت که خودش به شاقولی برای صنعت رصد اخبار بدل شد. این شرکت از سال 1914 تا 1937 بین 8 تا 10 هزار مشترک داشت و روزانه برای آنان 20 روزنامه مختلف را رصد می‌کرد.

دنگ و فنگی به نام رصد اخبار رادیو و تلویزیون

دسامبر 1906، برانت راک، جنوب بوستون؛ اینجا نقطۀ آغاز رادیو است.[3] جعبۀ صوتی که خیلی زود صدای اخبار کنار موسیقی و برنامه‌های دیگر از آن بیرون آمد.

22 سال بعد و آن سوی ایالات متحدۀ آمریکا، در سانفرانسیسکو اولین برنامه تلویزیونی روی آنتن رفت.[4] تقاطع مسیر صوت و تصویر در یک دهه و نیم بعد و در بحبوحۀ جنگ جهانی به میدان‌گاه عرصۀ خبر بدل شد و رصد اخبار هم تمام قد به این میدان پاگذاشت.

کارشناسان رصد اخبار خیلی زود فهمیدند که با رقیب بد بدنی گلاویز شده‌اند و رصد رادیو و تلویزیون اصلا به سادگی پایش روزنامه ها نبود. کارشناسان خبری باید ساعت‌ها به یک برنامه رادیویی یا تلویزیونی گوش می‌دادند و یادداشت‌برداری می‌کردند. این وسط اصلا امکان ضبط برنامه وجود نداشت.

در میانۀ قرن بیستم و به لطف توسعۀ تکنولوژی، ریکوردرها هم به بازار آمدند. اگر فکر می‌کنید این ابزارها به اندازۀ ریکوردهای فعلی و یا نهایتا اندازه یک ضبط صوت بیست سال پیش بودند، باید بگویم که سخت در اشتباه هستید.

اندازه برخی از آن ها حتی در قد و قوارۀ اجاق گاز آشپزخانه بود و البته چند دستگاه در یک اتاق مستقر می‌شد.

دستگاه‌های ضبط به رصدگران اخبار کمک می‌کردند تا با متوقف کردن برنامه‌های ضبط شده، کلمه به کلمه آن را روی کاغذ پاس بدهند و متن آماده شده را خیلی تر و تمیزتر به دست مشتری برسانند.

وقت آنالیز اخبار است

اواخر جنگ جهانی دوم بود که پای شوروی هم به رصد اخبار باز شد؛ البته جنس این مشتری با آنچه که پیشتر در تاریخچۀ رصد اخبار دیدیم متفاوت بود. دیکتاتوری‌ای که حالا در جهت ابرقدرت شدن گام بر می‌داشت برای تحکیم پایه‌های خود، نامه‌های وارده به ایستگاه‌های رادیویی را رصد می‌کرد![5]

کارمندانی در ایستگاه‌های رادیویی اروپای شرقی وظیفه داشتند تا نامه‌های افراد را باز کرده و کلمات جهت‌دار (نسبت به اتحاد جماهیر شوروی) را شناسایی کنند و میزان افزایش یا کاهشش را در مشت‌شان داشته باشند؛ برای آن‌ها مهم بود که بدانند جهت‌گیری افکار عمومی در برابر نیروهای جبهۀ مقابل، به چه نحو است.

هرچند که شوروی با روش جاسوس‌مآبانۀ خود، شنود را به جای رصد اخبار نشانده بود، اما شاید با کمی اغماض بتوان این را هم نمونه خیلی ابتدایی‌تر از چیزی درنظر گرفت که شرکت‌هایی مثل PR Data در دهۀ 1970 و در قالب تحلیل خبر به آپشن شرکت‌های رصد اخبار اضافه کردند.

اینترنت وارد می‌شود

دهۀ 1990 برای بسیاری با صفحۀ سیاه رنگ MS-DOS، ویندوز 3.1، صدای زنگ استارتاپ ویندوز 95، ویندوز 98 و البته صفحه آبی دادن‌های بی‌گاهش به خاطر آورده می شود، اما صبر کنید! یک آیتم خاطره‌انگیز دیگر هم جا ماند؛ اینترنت اکسپلورر.

وقتی آن e معروف، برای اولین بار بر صفحۀ دکستاپ ویندوز 95 نقش بست، مشخص بود که اینترنت قرار است به مرور همه‌گیر شود. کم‌کم دایل‌آپ آمد و بین پدر و مادرها و فرزندان جنگ به پا کرد. چون خط تلفن را اشغال می‌کرد. اما دیری نپایید که اینترنت آنقدر رشد کرد که همان پدر و مادرها هم عاشقش شدند.

با شروع روند افزایشی استفاده از اینترنت در 1990، خبرگزاری‌ها هم از مدیوم تلکس و تلتکست فاصله گرفتند و روی اینترنت آمدند. کم‌کم روزنامه‌ها هم فایل پی‌دی‌اف خود را روی اینترنت می‌فروختند و آن‌هایی که حرفه‌ای‌تر بودند هم سایت‌هایی راه انداختند که کم از خبرگزاری نبود.

با رخ دادن این دگرگونی، صنعت رصد اخبار هم ذره‌بین خود را به روی فضای نامرئی اما پرقدرت اینترنت انداخت؛ کم‌کم نرم‌افزارهای پایش اخبار به میدان آمدند از جمله MediaMiser Enterprise که در سال 2003 عرضه شد. رشد شبکه‌های اجتماعی در یک دهۀ گذشته نیز پای بسیاری از نرم‌افزارهای معتبر را به دنیای رصد صفحات شبکه‌های اجتماعی کشانده است.

جهان همچنان تشنۀ رصد اخبار

این روزها حجم تبادل داده چنان بالا رفته که گویی انفجار اطلاعات رخ داده است. این وضعیت در کنار بحران همه‌گیری ویروس کووید 19 و تنها ظرف یک سال رشدی 10.6 درصدی را به ثبت رساند.

در سطح جهانی نیز ارزش صنعت رصد اخبار در سال 2020 به 2.74 میلیارد دلار رسید، همچنین پیش‌بینی می‌شود که این صنعت تا سال 2028 رشدی برابر با 7.25 میلیارد را هم تجربه کند. [6]

از روزهایی که هنری رومیک و آلفرد چری اولین بنگاه‌های رصد اخبار را بنیان گذاشتند، 170 سال می‌گذرد. حالا دیگر مشتریان این عرصه نه صرفاً افراد بلکه روابط عمومی‌های ریز و درشت هستند که تا بن دندان صنعتی شده‌اند.

مدیران این واحدها از رصد اخبار به نحوی بهره می‌برند تا به هنگام بحران راه‌حلی در چنته داشته باشند. در این بین تحلیل‌هایی ظریف بر اخبار چیزی است که رسالت پایش اخبار را پررنگ‌تر می‌کند.

منبع:

[1]agilitypr

[2]wikipedia

[3]britannica

[4]stephens

[5]books.google.ca

[6]netbasequid

[7]adonimedia