نظریه‌های تولید اخبار ، گام به گام در مسیر خبرنویسی

خبررسانی فرآیندی است که همزمان با ایجاد ارتباط بین انسان‌ها، به صورت نقل قول‌های خلاصه و کوتاه شکل گرفت و کمی بعد با شکل گیری جوامع، دامنه‌ی نفوذ به شهر، جامعه و فرهنگ را گسترش داد. تولید اخبار می‌تواند در هر زمینه و به دست هر شهروندی انجام شود. اما ثبت آن مانند هر مفهوم اجتماعی دیگری نیازمند ایجاد یک جریان و فرآیند است. با این حال نمی‌توان گفت فقط خبرنگاران هستند که می‌توانند خبری را تدوین و منتشر کنند. این فرآیند قابل آموزش است و اگر در جایگاه‌های شغلی ارتباطی مانند مسئول روابط عمومی در حال فعالیت هستید ، این فرآیند را برای ارتقا شغلی و سازمانی، پایش اخبار و ایجاد راه‌های ارتباطی نیاز خواهید داشت.

تولید اخبار در دنیای مدرن امروز

دهکده‌ی جهانی! این کامل‌ترین تصویری است که این روزها از قرن اخیر منتشر شده. دوکلمه‌ی به هم پیوسته و قدرتمندی که تعریف جهان این روزهای ما است. این نام به دلیل گسترش روابط عمومی و ایجاد سهولت در انتشار خبر مورد استقبال واقع شد و حالا کسی در میان این 8 میلیارد آدم نیست که باور نداشته باشد خبرهای دورترین نقطه از این کره، می‌تواند در کمتر از چند دقیقه کیلومترها سفر کند و در میان آدم‌هایی با فرهنگ، زبان و موقعیت مکانی کاملا متفاوت دست به دست شود.

خبر ، اسطوره‌ای افسانه‌ای و ماورایی نیست، آینه‌ای روبه روی جامعه و یا پنجره‌ای رو به جهان است که آن‌ها را “آن گونه که هستند” به نمایش می‌گذارد.

در مسیر خبرنویسی

اهمیت خبر باعث شده تا در طول تاریخ جامعه‌شناسان و تحلیل گران اجتماعی بسیاری آن را بررسی کنند. بخش مهمی از این دیدگاه‌ها، چگونگی عملکرد قدرت رسانه‌ها در یک محیط اجتماعی بزرگ را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این مطالعات البته نتایج گسترده‌ای هم داشت. هربرت گانس (Herbert Gans) و گای توچمن (Gaye Tuchman) جامعه‌شناسانی هستند که فرآیند تولید اخبار را به خوبی مطالعه کرده‌اند.

نتایج مطالعات گانس و توچمن

توچمن در رویکرد جامعه شناختی، ادعا می کند که ” تولید اخبار ، ساختن واقعیت است، نه تصویر واقعیت”

این دیدگاه نشان می‌دهد که او اخبار را به عنوان یک چارچوب در نظر می‌گرفت و خبرنامه را فرآیند تبدیل رخدادها به رویدادهای خبری.

چارچوب‌های پرهیاهو

چارچوب بندی خبر به معنی انتخاب بعضی از جنبه‌های یک واقعیت و برجسته کردن این واقعیت‌ها در یک متن است؛ به طوری که از این طریق تعریف یک مشکل خاص، تفسیر، ارزیابی اخلاقی و… به مخاطب منتقل شود. در حقیقت ایده‌ی سازمان دهنده‌ی مرکزی برای درک واقعیت‌های در جریان است.

مطالعه بر روی دانش خبرنویسی در میان خبرنگاران و مسئولان روابط عمومی، 5 سطح تاثیرگذار بر تولید اخبار را به وجود آورد. چارچوب بندی خبر به ما کمک می‌کند که در طول این مراحل مهارت کافی برای ایجاد ارتباط با مخاطب را فراهم کنیم.

سطح فردی

خبرنویسی در سطح فردی تحت تاثیر نگرش‌ها، آموزش‌ها و سابقه‌ی روزنامه نگاری (و یا به طور کلی کارکنان رسانه‌ها و روابط عمومی) است.

این سطح از تولید اخبار در حقیقت چارچوبی سلیقه‌ای و محتواها کاملا تحت تاثیر و نفوذ قضاوت نویسنده و خبرنگار است. مزایای این سطح ایجاد ایده‌های نو و یافتن راه‌های خلاقانه برای دیده شدن خبر است. اما در مقابل عیب‌هایی هم دارد که بزرگ‌ترین آن‌ها سلیقه‌ای بودن متن‌ها و نگاه یک جانبه به موضوعات است.

دانش و اطلاعات موجود در این دست گزارش‌ها بسیار کمتر است. بنابراین این سطح را ساده‌ترین سطح از تولید اخبار می‌دانند.

سطح معمول و روتین

این سطح، بیشتر با مسائل در حال جریان و ساختار یافته منطبق است تا مسائل زودگذر و پراکنده. می‌توان گفت این سطح اولین فضایی است که یک خبرنگار می‌تواند در آن ابراز وجود کند. تفاوت آشکار سطح معمول با سطح فردی در این است که خبرنگار می‌تواند بخشی از اتفاقات جامعه را به ثبت برساند.

سطح سازمانی

در سطح سازمانی، اهداف و سیاست‌های ساختار بزرگ‌تر اجتماعی و نحوه استفاده از قدرت درون آن ساختار، مورد توجه قرار می‌گیرد. اگر روتین‌ها اولین فضای عملکردی یک روزنامه نگار باشند، سطح سازمانی، ضرورت‌های آن را برای تولید اخبار ایجاد می‌کند.

مهم‌ترین بخش برنامه‌ریزی در این سطح، تطبیق دادن واقعیت دیده شده، محتوای ثبت شده و قوانین وچارچوب‌های سازمان است. سازمانی که رسالت‌های آنان را پذیرفته‌ایم و باید برای ایجاد روابط عمومی صحیح، لازم است که از سلسله مراتب آن تبعیت کنیم.

سطح سازمانی نسبت به دو سطح قبلی، چالش‌های مختلفی را برای تجزیه و تحلیل، به وجود می‌آورد؛ زیرا قدرت سازمانی اغلب به راحتی مشاهده نمی‌شود و به روش‌هایی عمل می‌کند که به طور مستقیم قابل بررسی و تحلیل نیست. در واقع، نویسنده‌ی خبر، مرزهای سازمانی را پیش بینی می‌کند.

سطح خارج از رسانه

این دیدگاه معتقد است قدرتی که به محتوا شکل می‌بخشد، تنها متعلق به رسانه نیست. این قدرت با انواع موسسات در جامعه، از جمله دولت، تبلیغ کنندگان، روابط عمومی، منابع خبری با نفوذ، گروه‌های علاقه‌مند و حتی سایر سازمان‌های رسانه‌ای به اشتراک گذاشته می‌شود. هدف سطح خارج رسانه، توجه به چگونگی وابستگی رسانه‌ها به منافع در سیستم بزرگتر است.

مزیت بزرگ سطح خارج از رسانه، باز بودن دست خبرنگار و نویسنده برای پایش اخبار، پایش شبکه‌های اجتماعی و تحلیل آن‌هاست و تنها در این صورت می‌توان نتیجه‌ای درست از خبر تولید شده را به دست آورد.

سطح ایدئولوژیک

چکیده‌ی همه‌ی سطح‌های گذشته ، سطح ایدئولوژیک نام گذاری شده است. هدف اصلی این سطح این است که معنا چگونه می‌تواند در محتوای رسانه‌ها شکل عمیق‌تر و ماندگارتری به خود بگیرد. خبرنگار، نویسنده‌ی محتوا و مسئول روابط عمومی در این سطح دیگر یک نویسنده‌ی مبتدی نیست. او می‌تواند با توجه به خبر، فضای رسانه و سازمان مورد نظر برنامه‌هایی برای خبرنویسی تدوین کند. ایدئولوژی از جنس آگاهی و برنامه ریزی است. به همین دلیل خبرهای منتشر شده در این سطح رتبه‌ی کیفی بالاتری دارند. این برنامه‌ی مدون مانند نقشه‌ی راه می‌تواند چشم انداز روشن‌تری از سازمان ارائه کند.

این مطالعات، نشان می‌دهد که چگونه قدرت اجتماعی، فرآیندهای سازمانی و ویژگی‌های فردی روزنامه نگاران با نحوه‌ی شکل دادن به اخبار در ارتباط هستند. اخبار تولید شده و یا چارچوب بندی شده، به نوبه خود به عنوان یک واقعیت ترسیم شده، راه‌های تفکر و پایش در مسائل اجتماعی را فراهم می‌کنند.